Waarom je je soms terugtrekt of juist vastklampt in de liefde

Je ontmoet iemand. Het klikt, het voelt vertrouwd, jullie praten moeiteloos. En toch gebeurt er iets. Misschien voel je jezelf ineens terugtrekken, alsof het allemaal te dichtbij komt. Of juist het tegenovergestelde: je raakt gespannen als de ander even wat afstand neemt en je zoekt wanhopig naar geruststelling. In je hoofd weet je dat je niet wilt overdrijven, maar je lijf en gevoel reageren alsof het leven op het spel staat.

Deze patronen ontstaan niet zomaar. Ze zijn vaak geworteld in hoe je geleerd hebt om te hechten. In hoe je veiligheid, nabijheid en liefde ooit hebt ervaren. In deze blog gaan we dieper in op hechtingsstijlen: waar ze vandaan komen, hoe ze je dategedrag beïnvloeden en wat je kunt doen als je merkt dat jouw reacties je liefdesleven belemmeren.

Wat zijn hechtingsstijlen precies?

Hechtingstheorie is ontstaan uit het werk van psycholoog John Bowlby en werd later uitgebreid door Mary Ainsworth. Zij onderzochten hoe de manier waarop kinderen zich in hun eerste levensjaren hechtten aan verzorgers, invloed heeft op hun gedrag in relaties later in het leven.

In de kern gaat hechting over veiligheid. Over het vertrouwen dat je jezelf mag zijn in verbinding met een ander. Of je durft te leunen, of je nabijheid aankan, of je liefde durft te ontvangen zonder dat je verdwijnt in angst of afstand.

Bij volwassenen onderscheiden we grofweg vier hechtingsstijlen:

1. Veilige hechting: je voelt je prettig met intimiteit én met autonomie. Je kunt je openstellen en weet dat je ook op jezelf kunt vertrouwen.

2. Angstige hechting: je verlangt sterk naar nabijheid, maar bent erg gevoelig voor signalen van afstand. Je voelt je snel onzeker, piekert veel, en zoekt bevestiging.

3. Vermijdende hechting: je vindt intimiteit vaak ongemakkelijk. Je houdt controle door je gevoelens af te schermen en hecht veel waarde aan onafhankelijkheid.

4. Gedesorganiseerde hechting: een mix van angst en vermijding. Je hunkert naar verbinding, maar vertrouwt het niet.

Volgens een grootschalige meta-analyse van Mikulincer en Shaver (2007) heeft ongeveer 50 procent van de volwassenen een veilige hechtingsstijl. De andere helft verdeelt zich over de onveilige stijlen, waarbij angstige en vermijdende hechting het meest voorkomen.

Hoe beïnvloedt jouw hechtingsstijl jouw gedrag in daten?

Je hechtingsstijl bepaalt in hoge mate hoe je reageert op beginnende liefde. Niet bewust, maar vanuit oude innerlijke reflexen.

Herken je jezelf in angstige hechting?

Dan voel je je vaak extra gevoelig als de ander even niet reageert of afstand neemt. Je kunt gaan overanalyseren, bevestiging zoeken, of moeite hebben met vertrouwen. Je reageert op subtiele signalen alsof het alarmsignalen zijn.

Uit onderzoek van Brennan, Clark en Shaver (1998) blijkt dat mensen met een angstige hechtingsstijl sterker reageren op relatieve onzekerheid. Ze hebben de neiging om kleine afstand als grote dreiging te ervaren. Dit kan leiden tot gedrag dat verstikkend overkomt, terwijl het diep van binnen vooral voortkomt uit een verlangen naar verbondenheid.

Herken je jezelf in vermijdende hechting?

Dan kan nabijheid ongemakkelijk voelen. Je houdt van vrijheid, vermijdt emotionele confrontaties en laat liever niet te veel van jezelf zien. Zodra iemand dichtbij komt, kun je het gevoel krijgen dat je jezelf verliest.

Fraley en Shaver (2000) vonden dat mensen met een vermijdende hechting vaak moeite hebben met het herkennen van hun eigen emoties. Ze reageren rationeel op iets wat eigenlijk emotioneel raakt. Daardoor trekken ze zich juist terug op het moment dat verbinding mogelijk is.

En als je veilig gehecht bent?

Dan kun je jezelf openstellen, zonder jezelf kwijt te raken. Je kunt omgaan met afstand en nabijheid, voelt je waardig in relaties en durft eerlijk te zijn. Dat betekent niet dat je nooit geraakt wordt, maar wel dat je er niet door uit verbinding raakt.

Waarom dit patroon vaak terugkomt in je relaties

Je hechtingsstijl is geen bewuste keuze, maar een soort automatische reactie van je zenuwstelsel. Het is een overlevingsmechanisme dat ooit helpend was, maar zich in volwassen relaties vaak herhaalt, ook al past het niet meer bij wie je nu bent.

In relaties zie je dan vaak de bekende dynamiek ontstaan: de angstige partner wil praten, verbinden en gerustgesteld worden. De vermijdende partner voelt zich juist overweldigd, trekt zich terug en sluit zich af. Beiden raken uit contact, zonder het te willen.

Dit komt niet omdat je niet goed genoeg bent. Het komt omdat jullie reacties elkaar versterken. En daar kun je pas iets aan veranderen als je het patroon leert herkennen.

Wat kun je doen als je je hierin herkent?

1. Breng jouw stijl liefdevol in beeld

Bekijk eerlijk hoe jij reageert in contact. Word je onrustig als iemand afstand neemt? Of voel je juist irritatie als iemand je te dichtbij komt? Observeer jezelf zonder oordeel.

2. Oefen met vertragen

Je hoeft niet direct anders te zijn. Maar je kunt wel leren om pauze te nemen tussen gevoel en reactie. Even ademen. Even voelen: wat triggert mij nu?

3. Communiceer vanuit jezelf

Zeg niet: “Jij geeft me geen aandacht.” Maar wel: “Ik merk dat ik onzeker word als ik lang niks hoor. Dat raakt iets in mij, en ik wil daar eerlijk over zijn.”

4. Zoek relaties die open en veilig aanvoelen

Mensen met een veilige hechting helpen jou om rust te vinden. Niet omdat zij je redden, maar omdat zij reageren vanuit stabiliteit. Dat helpt jouw zenuwstelsel om te kalmeren.

5. Durf te groeien

Hechtingsstijl is geen lot. Onderzoek toont aan dat hechting kan veranderen, zeker als je werkt aan bewustzijn, zelfzorg en veilige verbindingen. Je bent dus niet “een vermijdend type” of “gewoon onzeker”, maar een mens dat geleerd heeft te overleven – en nu mag leren leven.

Als je merkt dat je je terugtrekt, je afsluit of juist heel hard je best doet om liefde vast te houden, dan is dat geen zwakte. Het is een reactie die ooit ergens begonnen is. In die reactie ligt geen fout, maar wel een uitnodiging.

Hechting gaat over veiligheid. En als je nu leert dat jij die veiligheid steeds meer zelf kunt dragen, dan hoef je de ander niet langer te gebruiken om jezelf gerust te stellen of op afstand te houden.

Je mag jezelf opnieuw leren vertrouwen. Je mag kiezen voor verbinding zonder jezelf te verliezen. En je mag ervaren dat liefde niet altijd hard hoeft te vechten, maar ook zacht kan aankomen.

Juist dan ontstaat ruimte voor echte ontmoeting – met een ander, én met jezelf.